Meira Enduro vs. Sýslumaðurinn á Selfossi

Ár 2006, fimmtudaginn 2. nóvember, er á dómþingi Héraðsdóms Suðurlands, sem háð er að Austurvegi 4, Selfossi, tekið fyrir mál nr:

 

                               S-466/2006:

                               Ákæruvaldið

                               (Gunnar Örn Jónsson)

                                         gegn

                                R.

                              (Björn Þorri Viktorsson hdl.)

og uppkveðinn svofelldur:

 

d ó m u r :

       Mál þetta, sem dómtekið var að lokinni aðalmeðferð 30. október sl., er höfðað með ákæru lögreglustjórans á Selfossi, dagsettri 19. júní  2006 á hendur R, kt. 000000-0000, Háholti 7, Hafnarfirði „fyrir utanvegaakstur með því að hafa, síðdegis laugardaginn 3. júní 2006 ekið þunga bifhjólinu U utan vega í vestanverðum hlíðum Dyrfjalla á Ölfusafrétti, sveitarfélaginu Ölfusi“.         Ákæruvaldið telur brot ákærða varða við 17. gr. sbr. 76. gr. náttúruverndarlaga nr. 44/1999 og þess krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar.

       Af hálfu ákærða er krafist frávísunar þar sem rannsókn málsins sé áfátt en ef ekki þá sýknu af refsikröfunni, en til vara vægustu refsingar sem lög leyfa.  Þá er krafist málsvarnarlauna.

       Málsatvik

            Í málinu liggur eingöngu fyrir frumskýrsla lögreglu sem snýr að rannsókn málsins. Frumskýrsla þessi er gerð 13. júní 2006. Segir þar að þann 3. júní s.l. hafi verið farið í sameiginlegt eftirlit lögreglu og Landhelgisgæslu Íslands (LGH) með   utanvega akstri. Áhersla hafi verið lögð á viðkvæm gróðursvæði eins og Hellisheiði, Hengil og hálendið ofan Árnessýslu. Til eftirlitsins hafi verið notuð þyrla LHG, TF-Líf með fimm manna áhöfn. Lagt hafi verið upp frá Selfossflugvelli um kl. 17.00 og flogið sem leið lá vestur yfir Þrengsli og Hellisheiði. Þaðan hafi verið flogið til norðurs yfir Hengil og áfram yfir Dyrafjöll.

            Segir svo í skýrslunni. „ Þegar flogið var yfir vestanverða hlíð Dyrafjalla, sáum við hvar þremur bifhjólum var ekið í suður eftir stíg eða götu sem greinilegt var að torfæruhjólum hafði verið ekið mikið um. Ökumenn bifhjólanna reyndu að hylja skráningarnúmer með því að setja hendur sínar yfir þau en áhöfn TF-Líf var með myndbandsupptökuvél og myndaði vettvang. Flugstjóri þyrlunnar lenti skammt frá enda höfðu ökumenn torfæruhjólanna stöðvað akstur. Ég fór og ræddi við ökumann U, R. R kynnti ég ástæðu afskipta lögreglu sem væri eftirlit með utanvegaakstri og að hann hefði verið staðinn að slíkum akstri. R kynnti ég að skrifuð yrði lögregluskýrsla varðandi meint brot hans. Aðspurður sagðist U ekki vilja tjá sig varðandi meint brot.  R framvísaði ökuskírteini í gildi. Samkvæmt upplýsingum úr ökutækjaskrá er R skráður eigandi að U og hjólið skráð sem þungt bifhjól. Sökum aðstæðna á vettvangi var ekki unnt að gera ökumanni að hætta akstri á þeirri stundu. Skýrslu fylgir útprentun úr ökutækja og ökuskírteinaskrá. Myndband af vettvangi er í fórum LHG.“ Skýrsluritari er sami lögreglumaður og var á vettvangi. Engar skýrslur voru teknar af ákærða né málið rannsakað frekar áður en ákæra var gefin út.

Dómurinn ásamt sækjanda, verjanda og ákærða svo og lögreglumanninum sem stóð að eftirlitinu og yfirlögregluþjóni hjá lögreglunni á Selfossi fóru á vettvang þann 19. september s.l. og gengu frá Nesjavallavegi eftir slóða þeim sem ákærði ók eftir og niður í Grafning.

       Verður nú rakinn framburður ákærða og vitna fyrir dómi.

       Ákærði, R kom fyrir dóminn.  Sagði hann að umræddan dag hefði hann ásamt tveimur öðrum félögum sínum komið hjólandi austur Nesjavallaveg og beygt inn á þennan vegaslóða við mastur. Þeir hafi keyrt nokkra kílómetra eftir þessum slóða. Sá þriðji sem var með þeim var einhvers konar fararstjóri hjá þeim þar sem hann hafði oft farið þennan veg áður.  Þeir hafi líka verið búnir að kynna sér leiðina í bókinni Utan alfaraleiða áður en þeir fóru af stað. Það hafi verið sól og gott veður. Í för með honum hafi verið Ástþór Ingvi Ingvason og Gunnar Friðriksson. Þeir hafi verið búnir að snúa við þegar lögreglan hafði afskipti af þeim. Sagði ákærði að þeir hefðu alls ekki talið að þeir væru að aka utan vega.

       Leifur Halldórsson lögreglumaður kom fyrir dóminn. Sagði hann að við umrætt eftirlitsflug hafi hann farið ásamt áhöfn TF-Líf frá Landhelgisgæslunni. Við yfirflug norðan við Dyrafjöll, hafi þeir orðið varir við ákærða ásamt fleirum og því lent þyrlunni í þeim tilgangi að hafa afskipti af ákærða þar sem þeir hefðu séð ákærða aka eftir slóða eða troðningum. Þennan dag hafi þeir haft afskipti af nokkrum hópum og ekkert meira um það að segja.  Vitnið er spurt um hvernig vettvangur hafi litið út frá lofti séð og svaraði vitnið því að þetta hafi litið út sem slóði eða troðningur eða moldargata sem vatn gæti hafa runnið í. Sagði hann að hnitin sem kæmu fram í lögregluskýrslu væru uppgefin af Landhelgisgæslunni. Aðspurt um staðsetningu á vettvangi þegar að vettvangsgangan var farin sagði vitnið að hann teldi að vettvangur hafi ekki verið sá sami og GPS hnitin sögðu til um en taldi sig ekki geta deilt um hnitin. Brotavettvang hefði hann talið að væru nokkur hundruð metrum austar. Aðspurt um þriðja manninn sem var á vettvangi og kom fram í frumskýrslu lögreglunnar, svaraði vitnið því að þriðji maðurinn hafi ekki verið á vettvangi. Skýrði hann þetta misræmi í frumskýrslu og vitnisburði sínum vera að hann hefði sennilega gert skýrsluna þannig að hann hefði notað „ copy-paste“ því hann hefði verið að gera margar eins skýrslur í umrætt sinn og honum hafi láðst að breyta einu orði. Aðspurt um myndbandsupptökuna sem sögð er hafa verið tekin af LHG, sagði vitnið að sú upptaka væri ekki til vitnið hefði fengið upplýsingar um það síðar frá LHG. Aðspurt um það mat sem lögreglan notaði við að meta hvort um utanvegaakstur væri að ræða, þá sagði vitnið að hann mæti svo sjálfur hvort akstur væri utanvega eða ekki. Ef vegur væri ekki lagður af ökutækjum  eða einhverju slíku og samþykktur af þar af lútandi yfirvöldum þá teldi hann það ekki veg. Engar starfsreglur eða verklagsreglur séu til um það hvernig skuli meta utanvegaakstur, lögreglan starfi í þessu tilviki eftir náttúruverndarlögum þar sem akstur utan vega er bannaður og í þessu tilfelli hafi hann sjálfur metið svo að um akstur utan vega hafi verið að ræða.

       Hlynur Snæland Lárusson, kt. 000000-0000  og starfar við ferðaþjónustu, kom fyrir dóminn. Aðspurður sagðist hann hafa farið inn á umræddan slóða fyrir nokkuð mörgum árum og keyrt hann af og til síðan. Slóðinn hafi verið notaður í ferðaþjónustu en vegurinn væri minna notaður í dag vegna hliðsins sem er á veginum þar sem  stærri jeppar komast ekki þar í gegn.

        Ragnar B. Bjarnason, kt. 000000-0000 kom fyrir dóminn. Sagði hann að þessi leið væri opin á þrjá vegu, frá Grafningsvegi, frá Kóngsvegi og frá Nesjavallavegi. Sagði vitnið að landeigandi hefði gefið hjólamönnum leyfi til að aka eftir umræddum slóða sem væri í hans landi. Þarna keyrðu bændur á bílum, fjórhjólum og traktorum í dag. Vegurinn niður Jórukleif hafi verið lagfærður fyrir sex árum síðan af landeiganda þar sem hann hafi verið orðinn illfær fyrir bíla. 

       Hjörtur Jónsson, kt. 000000-0000  kom fyrir dóminn. Sagðist hann kannast vel við leiðina niður Folaldadali frá Nesjavallavegi niður í Grafning. Hann hafi farið þessa leið fyrst í kringum árið 1990. Hann sjái oftlega umferð á leiðinni. Taldi hann sig alls ekki vera að keyra utanvega þegar hann æki eftir umræddum slóða.

       Jakob Guðbjartsson, kt.000000-0000, jarðfræðingur kom fyrir dóminn. Sagði hann kannast við leiðina frá pípuveginum niður í Folaldadali. Hann hafi byrjað að aka þessa leið fyrir 10 árum og geri oft. Greinilegt sé að stórvirkar vinnuvélar hafi farið þarna um og gert veg. Aðspurður vegna starfa síns var hann spurður um það á hversu löngum tíma þessi för hafi myndast. Sagðist hann ekki geta svarað því nema að hann vissi að búið væri að aka þennan veg alla vega í 25 ár en af því hvernig vegurinn er farinn er ljóst að þessi för hafi myndast allavega fyrir 15 til 20 árum miðað við það rof sem komið er þar sem ekki er möl.

       Jón Garðar Snæland 000000-0000 kom fyrir dóminn.  Upplýsti hann um að hann hafi skrifað bókina Utan alfaraleiða. Þar hafi hann skrifað um leiðina frá pípuveginum niður í Grafning. Hann hafi farið í nokkrar hópferðir þessa leið með ferðaklúbbnum 4x4. Klúbburinn 4x4 sé með starfandi umhverfisnefnd sem meðal annars vinni gegn utanvegaakstri. Akstur á umræddum vegi sé ekki í þeirri nefnd skilgreindur sem akstur utan vega.

            Niðurstaða

Ákærði neitar sök í málinu en viðurkennir að hafa ekið í umrætt sinn á vegaslóða þeim er hann var á er lögreglan hafði afskipti af honum þann 3. júní 2006 og heldur því fram að vegaslóðinn sé gamall slóði sem bæði hafi verið og sé enn í dag, ekið eftir á bifreiðum, vinnuvélum, fjórhjólum og torfærutækjum. Ekki er um það deilt í málinu að ákært er fyrir akstur á umræddum slóða þar sem lögreglan ásamt Landhelgisgæslunni kom að ákærða.

Við úrlausn ágreinings þessa ber að skilgreina hugtakið vegur í skilningi náttúruverndarlaga og umferðarlaga en ákært er fyrir að hafa ekið utan vega. Ekki er ágreiningur um að ákærði var á slóða sem ákæruvaldið telur að sé ekki vegaslóði í skilningi umferðarlaga og því hafi hinn meinti akstur verið utan vega.

Í 1. mgr. 17. gr. náttúruverndarlaga nr. 44/1999 segir: Bannað er að aka vélknúnum ökutækjum utan vega. Þó er heimilt að aka slíkum tækjum á jöklum, svo og á snjó utan vega utan þéttbýlis svo fremi sem jörð er snævi þakin og frosin.  Í greinargerð með frumvarpi til náttúruverndarlaga segir meðal annars um 17. gr. laganna að leitast sé við að sporna frekar við akstri utan vega sem því miður er allt of algengur og stafar oftast af fákunnáttu eða tillitsleysi við náttúruna. Engin skilgreining er í náttúruverndarlögum á  hugtakinu  „utan vega” eða „vegur” Í greinargerðinni með frumvarpinu er vísað til 2. gr. umferðarlaga nr. 50/1987 en þar er vegur skilgreindur sem vegur, gata, götuslóði, stígur, húsasund, brú, torg, bifreiðastæði eða þess háttar, sem notað er til almennrar umferðar. Akbraut er skilgreind sem sá hluti vegar sem ætlaður er fyrir umferð ökutækja. Skv. 1. gr. vegalaga, nr. 45/1994, merkir vegur akbraut, önnur mannvirki og land sem að staðaldri eru nauðsynleg til þess að vegur sé varanlegur, unnt sé að halda honum við og hafa af honum sem fyllst not. Samkvæmt 17. gr. frumvarpsins er meginreglan sú að bannað er að aka vélknúnum ökutækjum utan vega og verður í því sambandi að miða við skilgreiningu umferðarlaga. Ekki verður fjallað í niðurstöðum þessum um undanþágur laganna enda eiga þær ekki við í þessu máli. Ekki er heldur í máli þessu fjallað um akstur torfærutækja utan vega þar sem hér er ákært fyrir að hafa ekið þungu bifhjóli utan vega. Í greinargerð með frumvarpi til umferðarlaga nr. 50/1987 segir um skilgreiningu á hugtakinu „vegur” að skilgreiningin sé efnislega sú sama og í umferðarlögum með þeim breytingum að bifreiðastæðum er bætt í upptalninguna. Í umferðarlögum nr. 40/1968 sem felld voru úr gildi með lögum nr. 50/1987 er engin frekari skilgreining á hugtakinu vegur. Í Íslenskri orðabók, gefin út af Eddu 2002 segir um orðið „götuslóði” að það sé ógreinileg gata og orðið   „vegur” sé leið, gata eða braut fyrir menn, dýr eða farartæki til að fara eftir. Af myndum sem lagðar hafa verið fram í málinu svo og í vettvangsgöngu mátti greinilega sjá veg eða slóða sem ökutæki hafa farið eftir í langan tíma. Var greinilegt að ekki var eingöngu um að ræða slóða sem myndast hafði eftir dýr, svo sem kindagötu, heldur slóða sem sum staðar hafði verið keyrð möl í en sum staðar myndast för í jarðveginum eftir ökutæki og þá bifreiðar, traktora eða annars konar farartæki svo og væntanlega einnig dýr.  Slóða þessa eða götu er getið í bókinni  „Utan alfaraleiða” og er þar leiðarlýsing á slóðanum og hans getið sem Heybandsvegar, vetrar- og sumarleið. Á korti sem útgefið er af Loftmyndum ehf., af Þingvallavatni er slóðinn merktur inn með tákni sem skilgreint er sem slóði. Í málinu kom hins vegar fram að það sé misræmi á milli þeirra korta sem gefin eru út, hvort slóðar séu merktir inn eða ekki. Einnig kom fram í málinu að vitað væri til að margir fjölfarnir slóðar séu ekki merktir inn á kort Landmælinga og því séu slík kort ekki óyggjandi sönnun um að slíkur slóði sé ekki jafn varanlegur og almennur og þeir slóðar sem þegar hafa verið merktir inn á kort.  Af öllu ofansögðu er ekki hægt að draga aðra ályktun og dómurinn metur það svo, að slóði sá sem ákærði ók eftir þann 3. júní 2006 og lögregla og starfsmenn Landhelgisgæslunnar stóðu hann að við akstur á, sé skilgreindur sem götuslóði eða vegur og akstur á honum sé ekki akstur utan vega. Hafi það verið tilgangur löggjafans að útiloka akstur á slíkum slóðum þá verður verknaðarlýsing í náttúrverndarlögum og umferðarlögum að vera skýrari. Við fyrrgreindan slóða voru engar merkingar sem bönnuðu akstur vélknúinna ökutækja en full þörf er á slíkri merkingu ef banna á akstur á honum, þar sem um greinilegan og þekktan slóða er að ræða til margra ára. Engar skilgreiningar er að finna í lögum eða lögskýringargögnum um það að vegur þurfi að vera gerður úr ákveðnu efni, merktur inná sérstök kort eða auðkenndur sérstaklega til að kallast vegur í skilningi umferðarlaga eða náttúrverndarlaga. Því getur vegur eða slóði sem orðið hefur til í náttúrunni vegna síendurtekinna farar, flokkast sem vegur, gata eða götuslóði í skilningi umferðarlaga.     

Er það því mat dómsins af öllu þessu virtu að ákærði hafi ekki keyrt utan vega í skilningi náttúrverndarlaga nr. 44/1999 eins og í ákæru greinir og ber því að sýkna í máli þessu.

Með vísan til 166. gr. laga nr. 19/1991 skulu málsvarnarlaun skipaðs verjanda ákærða, Björns Þorra Viktorssonar, héraðsdómslögmanns, sem ákvarðast 185.530.- krónur, að meðtöldum ferðarkostnaði og  virðisaukaskatti greiðast úr ríkissjóði.

Gunnar Örn Jónsson fulltrúi sýslumannsins á Selfossi sótti mál þetta. 

Ástríður Grímsdóttir héraðsdómari, kveður upp dóm þennan.

 

D ó m s o r ð

Ákærði, R, er sýkn af kröfum ákæruvaldsins.

Málsvarnarlaun verjanda, Björns Þorra Viktorssonar, héraðsdómslögmanns, kr. 185.530.- skulu greidd úr ríkissjóði.

                                                            Ástríður Grímsdóttir.